Dlaczego rośnie opłata za śmieci? Odpowiedzi na najczęstsze pytania mieszkańców.

W ostatnich tygodniach wielu mieszkańców Czerwionki-Leszczyn pyta, dlaczego Rada Miejska rozważa podniesienie stawek za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych w odpowiedzi na wniosek Burmistrza. Pojawiają się także pytania o popiół, zmianę wykonawcy czy koszty całego systemu. Poniżej przedstawiam najważniejsze wyjaśnienia i fakty w tej sprawie.

Co składa się na całkowite koszty przedsiębiorcy (firmy odbierającej śmieci)?

Koszty przedsiębiorcy, który realizuje usługę w gminie, to m.in.:

1. Transport i logistyka
   • Pojazdy do odbioru odpadów, ich amortyzacja i serwis.
   • Paliwo i ubezpieczenia samochodów.
   • Kierowcy i obsługa administracyjna transportu.
2. Przetwarzanie i zagospodarowanie odpadów
   • Koszty sortowania, recyklingu i utylizacji odpadów (np. składowiska, spalarnie, kompostownie).
   • Opłaty środowiskowe (np. tzw. opłata marszałkowska za składowanie odpadów).
3. Obsługa administracyjna systemu
   • Ewidencja nieruchomości i deklaracji śmieciowych.
   • System rozliczeń i windykacji.
   • Koszty monitoringu i kontroli jakości usług.
4. Edukacja i informacja ekologiczna
   • Kampanie edukacyjne dla mieszkańców o segregacji.
   • Organizacja pokazów i materiałów informacyjnych.
5. Rosnące koszty pracy i energii
   • Podwyżki płac dla pracowników.
   • Wyższe ceny energii elektrycznej i paliw.

Co pokrywają mieszkańcy?

Opłata za śmieci pokrywa wszystkie powyższe koszty, czyli:

• odbiór odpadów zmieszanych i segregowanych,
• zagospodarowanie i recykling,
• funkcjonowanie PSZOK-ów (punkty selektywnej zbiórki),
• obsługę administracyjną systemu,
• edukację ekologiczną i kontrolę segregacji.

Mieszkańcy nie płacą za konkretny worek śmieci, ale za udział w całym systemie, który musi działać sprawnie i bilansować się finansowo zgodnie z ustawą.

Dlaczego stawki rosną?

• Wyższe koszty energii i paliwa.
• Droższe przetwarzanie i utylizacja odpadów (np. wzrost opłat środowiskowych).
• Rosnące wynagrodzenia pracowników.
• Nieprawidłowa segregacja odpadów.
• Nowe przepisy lub wymogi środowiskowe (np. segregacja bioodpadów).

W skrócie: jeśli coś drożeje dla przedsiębiorcy, mieszkańcy też muszą płacić więcej, żeby system był samofinansujący i zgodny z prawem.

Jako radny – o odpowiedzialnych decyzjach

Jako radny miejski jestem zobowiązany do podejmowania odpowiedzialnych decyzji, które opierają się na danych, faktach i argumentach. Zarządzanie finansami gminy wymaga często podejmowania decyzji niepopularnych, ale koniecznych, by zapewnić stabilność budżetu i prawidłowe funkcjonowanie usług komunalnych. Podwyżki opłat nigdy nie są łatwe, ale czasem są jedynym racjonalnym rozwiązaniem, które pozwala gminie działać zgodnie z prawem i utrzymać równowagę finansową systemu.

Gdyby Rada Miejska nie zdecydowała się na zmianę stawek, przy rosnących kosztach funkcjonowania systemu gospodarki odpadami, gmina musiałaby dopłacić z budżetu około 3 miliony złotych, aby pokryć różnicę między wpływami od mieszkańców a wydatkami. Tymczasem zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, system ten musi się samofinansować, czyli bilansować na poziomie dochodów i wydatków. Oznacza to, że gmina nie może dopłacać do odbioru odpadów z podatków lokalnych, ponieważ byłoby to niezgodne z przepisami. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby podejmować decyzje odpowiedzialne – oparte na faktach i rachunku ekonomicznym, nawet jeśli nie zawsze są one popularne.

Czy mieszkańcy muszą płacić za wywóz popiołu, nawet jeśli go nie produkują?

Tak. Opłata za śmieci to nie rozliczenie konkretnego worka czy rodzaju odpadu — to udział w całym systemie gospodarowania odpadami. Gmina ma obowiązek zapewnić odbiór wszystkich frakcji z każdej nieruchomości, w tym popiołu — nawet jeśli niektóre gospodarstwa go nie wytwarzają. Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie można ustalać obniżonych stawek wyłącznie z powodu ekologicznego źródła ogrzewania lub braku popiołu. Wszyscy mieszkańcy wspólnie finansują system, który musi być dostępny i sprawny.

Czy gmina mogłaby zastosować niższą stawkę dla osób z ekologicznym ogrzewaniem?

Nie. Ustawa jasno określa, kiedy można różnicować stawki. Rada gminy może wprowadzić obniżone lub podwyższone opłaty wyłącznie na podstawie liczby osób, zużycia wody, powierzchni lokalu lub sposobu zbierania odpadów. Kryterium braku popiołu lub ekologicznego ogrzewania nie zostało przewidziane przez ustawodawcę, dlatego gmina nie ma prawnej możliwości stosowania takiej ulgi. Wyjątkiem jest jedynie ulga dla osób kompostujących bioodpady w kompostownikach przydomowych.

Skoro w ostatnim przetargu wygrała firma z niższą stawką od proponowanej przez konkurencję, dlaczego opłaty dla mieszkańców mają wzrosnąć?

Cena z przetargu dotyczy tylko jednego elementu systemu — odbioru i transportu odpadów. Natomiast opłata, którą płacą mieszkańcy, musi pokryć całkowite koszty funkcjonowania systemu, czyli m.in.: odbiór i zagospodarowanie wszystkich frakcji, utrzymanie PSZOK-u, obsługę administracyjną, edukację oraz rosnące koszty energii, paliwa i pracy. System musi się samofinansować — gmina nie może dopłacać do niego z podatków.

Kto odbiera śmieci w naszej gminie?

Od 1 kwietnia 2025 r. odbiorem i zagospodarowaniem odpadów w Czerwionce-Leszczynach zajmuje się Wrocławskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania ALBA S.A. Wcześniej usługę realizowała firma PreZero Recycling Południe Sp. z o.o. Koszt odbioru jednej tony odpadów w poprzedniej umowie wynosił ok. 679 zł (w latach 2022-2024), natomiast w nowej – ok. 893 zł za tonę (na lata 2025-2027), co stanowi wzrost o ok. 30% wynikający głównie z droższego zagospodarowania odpadów. Zatem należy zaznaczyć, że dzisiejsza stawka jest wyższa o ponad 200zł za tonę w stosunku do poprzedniej umowy, natomiast w ostatnim przetargu firma ALBA wygrała przetarg, ponieważ oferta firmy PreZero, była wyższa jedynie o kwotę 3,61 zł za tonę.

Akcja edukacyjna: pokazy prawidłowej segregacji

We wrześniu 2025 r. firma ALBA S.A. wraz z Urzędem Gminy i Miasta przeprowadziła akcję edukacyjną pt. „Pokazy prawidłowej segregacji odpadów”. Podczas wydarzeń na osiedlach Jana Pawła II w Czerwionce i Broniewskiego w Leszczynach pracownicy ALBA zaprezentowali, jak wiele odpadów trafia do pojemników zmieszanych, choć mogłoby zostać posegregowanych. Wnioski z pokazów są jednoznaczne — większość odpadów w czarnych pojemnikach można było rozdzielić do innych frakcji, co zmniejsza ilość odpadów zmieszanych i obniża koszty systemu.

🔗 Link do nagrania: https://www.czerwionka-leszczyny.pl/urzad/aktualnosci/Pokazy-prawidlowej-segregacji-odpadow/idn:11568

Gmina może stosować konkretne metody i instrumenty, żeby wymusić (albo — przynajmniej — wykryć brak/nieprawdziwe) deklaracje śmieciowe oraz zmniejszyć oszustwa.

Najważniejsze instrumenty egzekucji i weryfikacji wobec kilkunastu procent mieszkańców, którzy ukrywają dane dotyczące faktycznej liczby osób zamieszkujących nieruchomość.

1. Ustalenie stawki i wydanie decyzji administracyjnej (jeżeli brak deklaracji)

Jeżeli właściciel/posiadacz nieruchomości nie złoży deklaracji, gmina może sama ustalić wysokość opłaty i wydać decyzję administracyjną określającą obowiązek zapłaty (a następnie prowadzić egzekucję administracyjną). To usuwanie „korzyści” z zatajenia danych (gmina po prostu nalicza opłatę).

2. Kontrole terenowe (kontrole straży miejskiej i pracowników urzędu)

Fizyczne kontrole nieruchomości — sprawdzanie liczby lokatorów, zamieszkania, rodzaju prowadzonej działalności (np. gdy gospodarstwo ma więcej osób niż w deklaracji). Kontrole często łączone z kontrolą segregacji/pojemników. W praktyce to jedno z podstawowych narzędzi wykrywania niezgodności.

3. Weryfikacja i „matchowanie” danych z innymi rejestrami

Gminy porównują dane z deklaracji z rejestrami: ewidencją ludności, rejestrem nieruchomości, CEIDG, bazami podatkowymi, danymi wodociągów/energetyki (np. liczba zużytych m³ wody jako wskaźnik liczby mieszkańców). Pozwala to wykryć osoby/nieruchomości nieujęte w deklaracjach.

4. Analizy (dane GIS, zdjęcia, zlecenia wywozu) i aplikacje analityczne

Coraz częściej gminy używają systemów informatycznych (GIS) i dedykowanych aplikacji do wykrywania niezgodności (np. porównanie ilości worków/pojemników z liczbą zadeklarowanych osób). To narzędzie profilaktyczne i wykrywające.

5. Sankcje za składanie nieprawdziwej deklaracji

Za podanie nieprawdziwych danych w deklaracji (świadome zaniżenie liczby osób) mogą być przewidziane sankcje administracyjne — gmina może przeprowadzić postępowanie korekcyjne i naliczyć zaległości (w tym wstecz). Jeżeli wykryto brak deklaracji lub fałszywe dane, gmina może naliczyć opłaty za okresy wsteczne (często do kilku lat, w zależności od stanu faktycznego i przepisów), a następnie stosować egzekucję administracyjną/komorniczą. To duży środek odstraszający.

6. Współpraca z operatorami usług (odbiorcy odpadów)

Kontrole po stronie wykonawcy odbioru odpadów (np. liczba zabieranych pojemników z danej nieruchomości, harmonogramy), raporty od firmy wywozowej mogą wskazywać rozbieżności między deklaracją a realnym wytwarzaniem odpadów.

7. Kampanie informacyjne + obowiązek złożenia deklaracji w określonym terminie

Prosty, ale skuteczny instrument: masowa informacja (listy, SMS, ePUAP, Biuletyn) o obowiązku, terminach i skutkach niezłożenia/nieprawdy — zwiększa dobrowolność i zmniejsza konieczność sankcji.

Jak wyglądają stawki w sąsiednich gminach?

Dla porównania, poniżej przedstawiam stawki obowiązujące w wybranych pobliskich gminach (dane: aktualizacje 2025). Tabela pokazuje stawki za gospodarowanie odpadami dla gospodarstw domowych segregujących odpady.

Z porównania widać, że proponowana stawka w Czerwionce-Leszczynach (39 zł) jest podobna do stawek w Orzeszu i Ornontowicach, wyższa niż w Rybniku czy Żorach, ale niższa niż w Radlinie. Należy również zauważyć, że niższe stawki w sąsiednich gminach obowiązują od dłuższego czasu i z dużym prawdopodobieństwem należy założyć, że stawki również w innych samorządach będą się zwiększały wraz z zawieraniem nowych umów. W Czerwionce-Leszczynach stawka obecna obowiązuje od 2022 roku.

Podsumowanie

Podwyżka opłat nie jest decyzją łatwą ani popularną, ale wynika z realnych potrzeb i konieczności zapewnienia stabilnego działania systemu. To także dobry moment, by przypomnieć sobie zasady segregacji i zastanowić się, co każdy z nas może zrobić, aby zmniejszyć ilość wytwarzanych odpadów i koszty całego systemu.

Urząd Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny prowadzi obecnie konsultacje projektu uchwały w tym zakresie: Konsultacje projektu uchwały w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki opłaty | Gmina i Miasto Czerwionka-Leszczyny, zatem można zgłaszać swoje uwagi i propozycje w terminie do 22 października 2025 na adres podany na stronie gminy.

Jestem otwarty na dialog i wnioski/propozycje mieszkańców, które mogą doprowadzić do wdrożenia skutecznych rozwiązań w zakresie prawidłowej segregacji, uszczelniania gminnej ewidencji mieszkańców zobowiązanych do ponoszenia opłat oraz bilansowania się całego systemu w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów.

Z pozdrowieniami, Marcin Stempniak (radny Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny);