Gminna gospodarka odpadami, czyli fakty i mity o systemie „śmieciowym”

Zapewne nie raz zadawaliśmy sobie pytanie w jaki sposób i kto finansuje gospodarkę odpadami?

Gospodarka odpadami jest jednym z najbardziej skomplikowanych i kosztownych wyzwań dla samorządów w Polsce. Zwiększone wymagania dotyczące recyklingu i segregacji odpadów narzucają na gminy dodatkowe obowiązki. Wzrastające koszty składowania i utylizacji odpadów oraz opłaty związane z transportem sprawiają, że musimy ponosić coraz większe wydatki. Jednocześnie, wzrastające koszty energii i wynagrodzeń pracowników również mają istotny wpływ na ogólne koszty gospodarki odpadami.

Najbardziej wyczekiwanymi zmianami w przepisach prawa jest wprowadzenie ROP czyli Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów, który to mechanizm najprościej mówiąc wdrażał by tzw. zasadę „zanieczyszczający płaci”. Chodzi o to aby koszty sprzątania i recyklingu opakowań ponosili producenci. Opłaty ROP muszą być tak ustalone, by zachęcały producentów np. do zmniejszenia ilości odpadów, w tym nadmiernego pakowania dla celów sprzedażowych czy estetycznych, za co potem płacą obywatele i konsumenci. Kolejny instrument w walce z wysokimi kosztami które ponoszą mieszkańcy to wprowadzenie systemu kaucyjnego, którego wdrożenie zapowiedziano na październik 2025 roku, ale to już temat na odrębny artykuł. Gmina jest zatem odpowiedzialna za poziomy odzysku i recyklingu wytwarzanych na jej terenie odpadów, natomiast często nie ma wpływy na instrumenty prawne, obostrzenia narzucone przez inne instytucje czy różnego rodzaju składowe opłaty w ramach całego systemu.

Od 2025r. wchodzi dodatkowo zmiana prawa, nakładającą na gminy ustawowy obowiązek segregacji odpadów tekstylnych i odzieży. Przeciętny Europejczyk co roku kupuje ok 26 kg ubrań, z czego aż 87 proc. jest albo spalanych, albo składowanych na wysypiskach. Minimum jakie gmina będzie zobowiązana zapewnić to zbiórka tych odpadów tekstylnych w Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK).

Jak zatem wygląda sytuacja w naszej Czerwionce-Leszczynach (poniższe dane pochodzą w urzędu gminy)?

Wydatki na gospodarkę odpadami komunalnymi w Czerwionce-Leszczynach w 2025 roku zaplanowaliśmy na poziomie 18 164 312,41zł, co stanowi drugi co do wielkości rodzaj wydatków w gminnym budżecie na przyszły rok (najwięcej wydamy na oświatę i wychowanie – 109 781 335,80zł).

Na dzień 30 czerwca 2024r. ilość osób zadeklarowanych w ramach tzw. „deklaracji śmieciowych” wynosiła 36.669, z czego 3.279 ponosiło mniejszą opłatę (w przypadku nieruchomości zamieszkałych przez więcej niż cztery osoby, przy czym stawka dotyczy piątej i każdej kolejnej osoby). Ilość osób korzystających ze zwolnienia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w związku z kompostowaniem bioodpadów stanowiących odpady komunalne w kompostowniku przydomowym wynosiła na dzień 30 czerwca 2024r. – 2.139 osób. Średnia ilość odebranych odpadów komunalnych w roku 2023 w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiła 494 kg i zauważalna jest tendencja spadkowa (2022-506kg; 2021-550kg; 2020-598kg). Niestety nadal kilka procent zamieszkujących gminę mieszkańców nie jest zewidencjonowanych w systemie i nie opłacają kosztów wynikających z obowiązku na nich nałożonego. W 2023 roku odnotowano 315 reklamacji na podmiot odpowiedzialny za wywóz i przetwarzanie odpadów, z czego 264 dotyczyło braku odbioru odpadów, 25 uszkodzonych pojemników, oraz brak lub mniejszą ilość worków do segregacji pozostawioną na nieruchomości po odbiorze odpadów. Za zasadne uznano 239 reklamacji i zostały one zrealizowane w terminach zgodnych z zobowiązaniami przedsiębiorcy.

Jak i ile mieszkańcy gminy wytwarzali odpadów komunalnych?

Procentowy udział odebranych odpadów komunalnych w Czerwionce-Leszczynach w 2023 roku przedstawiał się następująco w poszczególnych rodzajach odpadów:

Niesegregowane odpady komunalne – 38,57 %
Odpady biodegradowalne (tzw. „zielone”) – 25,32 %
Zmieszane odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów – 9,26 %
Żużel i popiół – 9,10 %
Tworzywa sztuczne, metal, odpady wielomateriałowe – 4,95 %
Odpady wielkogabarytowe – 4,68 %
Szkło – 4,06 %
Pozostałe frakcje.

Jednakże jak głoszą słowa słynnej piosenki Budki Suflera, „Bo do tanga trzeba dwojga”, my jako mieszkańcy nie musimy siedzieć z założonymi rękoma i również możemy w jakimś stopniu wpływać na koszty gospodarki odpadami oraz stawki za wywóz i zagospodarowanie śmieci.

Co zrobić, aby ograniczyć koszty wywozu śmieci? Kilka przykładowych działań wskazuję poniżej:

– Zapobiegajmy powstawaniu nadmiernej ilości odpadów przez kupowanie tylko tego, co potrzebujemy. Pozwoli to ograniczyć ilość wyrzucanej żywności, ale również odzieży i innych przedmiotów;

– Kompostujmy bioodpady (tam gdzie to możliwe);

– Nie wyrzucajmy, a używajmy ponownie (różne przedmioty i materiały, które mogą odzyskać tzw. „drugie życie”);

– Ograniczajmy użycie plastiku, np. przez zabieranie na zakupy własnych toreb, używanie wody filtrowanej zamiast butelkowanej, itp.;

– Poprawmy jakość naszej segregacji. Do kosza na odpady zmieszane często trafiają odpady, które można segregować, a to wpływa na całościowy wzrost kosztów systemu;

– Pamiętajmy również, aby do opłaty za odpady zgłaszać każdego nowego mieszkańca naszej nieruchomości, niezależnie od jego wieku.

Ochrona środowiska i niższe opłaty za wywóz śmieci to współodpowiedzialność państwa/rządu, samorządu, ale również Nas samych, nie zapominajmy o tym. Na stronie internetowej gminy znajdują się przydatne informacje dla mieszkańców, w tym m.in. harmonogram wywozu, informacja o segregacji, cennik opłat, regulaminy, działania ekologiczne i inne ważne informacje w tym zakresie: https://www.czerwionka-leszczyny.pl/sprawy-mieszkancow/gospodarka-odpadami